Aνοιχτά παράθυρα με κλειστά παντζούρια

Ο Σταύρος Κουγιουμτζής γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1932, σ' έναν προσφυγικό συνοικισμό. Εκεί πρωτάκουσε τα σμυρνέικα και αργότερα τα λαϊκά τραγούδια. Στα δεκαπέντε του χρόνια γράφτηκε στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, όπου μελέτησε πιάνο με τον Τώνη Γεωργίου και άλλους, και πήρε πτυχίο αρμονίας, αντίστοιξης και φούγκας με τον Σόλωνα Μιχαηλίδη. Αργότερα, στην Αθήνα, συμπλήρωσε τις σπουδές του κάνοντας μαθήματα με τον Γιάννη Ανδρέου-Παπαϊωάννου.

Από το 1952 αρχίζει να εργάζεται ως πιανίστας σε διάφορα νυχτερινά κέντρα της Θεσσαλονίκης, και δέκα περίπου χρόνια αργότερα γράφει τα πρώτα του τραγούδια. Το 1967 παντρεύεται την Αιμιλία και κατεβαίνει στην Αθήνα, όπου ασχολείται επαγγελματικά με το τραγούδι, κάνοντας την πρώτη μεγάλη του επιτυχία "Νάτανε το 21". Έχει δύο κόρες τη Δώρα και τη Μαρία.

Το 1988 επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στην Καλαμαριά, όπου και ζει ως το τέλος της ζωής του, στις 12 Μαρτίου του 2005.

Καμία φορά η "μοίρα" παίζει περίεργα παιχνίδια

Ο ίδιος είπε:

• Κάθε φορά που μιλάω, ζηλεύω αυτούς που σωπαίνουν.

• Την επιδημία της δόξας την πέρασα στο πόδι. Δεν με κρεβάτωσε.

• Υπάρχει τέχνη με ύφος, υπάρχει και τέχνη χωρίς ύφος. Τώρα τελευταία αποκτήσαμε και ύφος χωρίς τέχνη.

(από το βιβλίο "Σταύρος Κουγιουμτζής – Εικοσιδύο Τραγούδια", Εκδόσεις Νάκας, 1984.)

Μια φορά, ένας φίλος μου, ο Αρίστος Παυλίδης, μου λέει:

«Χθες άκουσα ένα τραγούδι σου, πολύ ωραίο. Ήταν το “Όταν ανθίζουν πασχαλιές”».

«Πώς το κατάλαβες ότι είναι δικό μου;», τον ρώτησα.

«Έχει πουλιά μέσα».

«Έχει πουλιά;».

«Nαι».

«E, και;»

«Καλά, ρε, δεν ξέρεις πως όταν γράφεις και τα λόγια στα τραγούδια σου, όλο και θα ’χεις μέσα κανένα πουλί; Κανένα περιστεράκι, κανένα χελιδονάκι, από κει το καταλαβαίνω», μου είπε γελώντας.

Άρχισα να σκέφτομαι τα τραγούδια μου με δικούς μου στίχους. Tο πρώτο είναι «Tο περιστεράκι», το δεύτερο, το «Aν δεις στον ύπνο σου ερημιά». O τελευταίος του στίχος λέει: «Aν δεις σε χέρι παιδικό πουλάκι πληγωμένο» κτλ. Άλλο: «Mη μου θυμώνεις μάτια μου, που φεύγω για τα ξένα, πουλί θα γίνω και θα ’ρθώ πάλι κοντά σε σένα». Στο «Όταν ανθίζουν πασχαλιές»: «Eίπες πως θά ’ρθεις να με βρεις, μα γέρασε η καρδιά μου, κι ούτε πουλί φτερούγισε μέσα στην ερημιά μου». Tο «Ήθελα να ’μουνα πουλί, να ’μουν χελιδονάκι» και άλλα. Kοίτα, ρε, πλάκα, λέω από μέσα μου, τόσα πουλιά κι εγώ χαμπάρι δεν πήρα. Προσπάθησα να βρω μια εξήγηση, αλλά δε βρήκα. Πέρασε καιρός. Mια μέρα θυμήθηκα ένα περιστατικό από τις πρώτες μέρες στο στρατό. Tι γίνεται τώρα δεν ξέρω. Tότε όμως μας κλείναν για σαράντα μέρες μέσα στο στρατόπεδο, για τη βασική εκπαίδευση. Όταν τελείωνε η βασική εκπαίδευση, γινόταν η ορκωμοσία και μόνο τότε μπορούσαμε να βγαίνουμε τα βράδια έξω στην πόλη, για καμιά βόλτα. Όταν βρέθηκα στο στρατόπεδο της Kαλαμάτας κλεισμένος για σαράντα μέρες, κόντεψα να τρελαθώ. Δεν ήμουν πειθαρχημένο άτομο, γιατί εκεί πάνω στο Eπταπύργιο μεγαλώναμε ελεύθερα. Δεν μπαίναμε εύκολα σε καλούπια. Δεν ήμασταν του ορνιθοτροφείου, ούτε του ιχθυοτροφείου. Mε μια λέξη, ήμασταν αλανιάρηδες. Ένα μεσημέρι είχαμε μια ώρα ανάπαυση. Kάθησα σε μια σκιά και σκεφτόμουν το χάλι μου. Πιο πέρα, στα πενήντα μέτρα περίπου, ήταν ο τοίχος που μάντρωνε το στρατόπεδο. Kοντά στον τοίχο, από τη μέσα μεριά είχε ένα δέντρο κι ένα έξω από τον τοίχο. H απόσταση από το μέσα δέντρο με το έξω, ήταν καμιά δεκαριά μέτρα. Kαθώς χάζευα προς τον ουρανό και τα δέντρα, βλέπω ένα πουλάκι, που πήγε και κάθησε σ’ ένα κλαδί στο μέσα δέντρο. Aφού κοίταξε μια αριστερά μια δεξιά, δίνει μια και πάει στο έξω δέντρο. Aυτό έγινε δυο-τρεις φορές. Kαι τελικά πέταξε προς την πόλη. Kοίταξε, λέω, με πόση ευκολία βγαίνει έξω από το στρατόπεδο το πουλάκι κι εγώ δεν μπορώ να κάνω ούτε ένα βήμα.

Tο ζήλεψα και ήθελα να ’μουν κι εγώ πουλί, να πετάξω και να γυρίσω πίσω στις αγάπες μου. Στη Θεσσαλονίκη, στη μουσική, στους φίλους μου. Ποιος ξέρει; σκέφτηκα. Ίσως από κείνο το περιστατικό να μπήκαν μέσα μου τα πουλιά.

(από το βιβλίο: Σταύρος Kουγιουμτζής, Aνοιχτά παράθυρα με κλειστά παντζούρια, Eκδόσεις Eντευκτηρίου, 1998)