Απόπειρες "Σωτηρίας"

ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΗ ΠΕΛΕΓΡΙΝΗ*

Όσο απαράδεκτο είναι να νομίζεις ότι ανήκεις σε έναν λαό που ξεχωρίζει κατά την ανωτερότητά του από τους άλλους λαούς, εξίσου επικίνδυνο είναι, έχοντας αδιαφορήσει για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σου, να αφεθείς, χωρίς ψυχή, να χαθείς μέσα στον χυλό της ολότητας

Μια φράση, που η παρούσα πολιτική ηγεσία δεν παύει να διατυπώνει σε κάθε ευκαιρία είναι: «δεν υπάρχει άλλος δρόμος σωτηρίας μας πέρα από την υπόδειξη των δανειστών μας». Η κατάσταση, αναμφιβόλως, στην οποία έχει περιέλθει τα τελευταία χρόνια ο τόπος μας είναι δύσκολη μέχρις απελπισίας -αδιέξοδη, ας το δεχθούμε.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ, όμως, -να το αντιληφθούν, επιτέλους- υπάρχουν, όχι για να κάνουν διαπιστώσεις, αλλά για να ανοίγουν δρόμους -ακόμα κι εκεί που φαίνεται να μην υπάρχουν. Ας έχουν κατά νουν ως παράδειγμα τον Αννίβα, τον Καρχηδόνιο κρατικό λειτουργό και στρατηλάτη, που, έχοντας επίγνωση των ανυπέρβλητων δυσκολιών που επρόκειτο να συναντήσει κατά την πορεία του από την Ισπανία προς τη Βόρεια Ιταλία μέσω των Άλπεων, δεν δίστασε να πει: κι αν δεν υπάρχει δρόμος, εμείς θα τον ανοίξουμε.

ΥΠΑΡΧΕΙ, όμως, και μια άλλη φράση, μέσα από την οποία εκφράζεται η αγωνία να γλυτώσουμε από την καταστροφή, στην οποία οδηγούμαστε: το σύνθημα «είμαστε όλοι Έλληνες», που τους τελευταίους μήνες αρθρώθηκε σε διάφορες πόλεις του κόσμου ως συμπαράσταση στη δοκιμασία των Ελλήνων. Πρόκειται για ένα σύνθημα που, ανεξάρτητα από τις προθέσεις όσων το εισηγήθηκαν και το ενστερνίστηκαν, είναι παραπλανητικό, καθόσον χωρίς να μπορεί να εξισωθεί προς τη διακήρυξη του φιλελληνισμού -της κατηγορίας εκείνης των ξένων υπηκόων, κυρίως από τη Γαλλία, την Αγγλία και την Ιταλία, που συνέδραμαν τους Έλληνες στην επανάστασή τους για την απόκτηση της ελευθερίας των το 1821- εμφανίζεται, ωστόσο, σαν εφάμιλλό της.

ΟΣΟ κι αν, ορισμένως, μπορεί να πει κανείς ότι το κίνημα «είμαστε όλοι Έλληνες» και το ρεύμα του φιλελληνισμού χαρακτηρίζονται από αλληλεγγύη των μελών τους προς έναν χειμαζόμενο λαό -τον ελληνικό, εν προκειμένω-, η απόσταση, εντούτοις, ανάμεσα τους είναι αγεφύρωτη. Τόσο το κίνητρο αλληλεγγύης όσο και ο τρόπος που εκφράστηκε η τελευταία αυτή κάθε άλλο παρά ταυτίζονται στα δυο εν λόγω κινήματα συμπαράστασης προς τους Έλληνες. Σε αντίθεση, ειδικότερα, προς τους φιλέλληνες, οι οποίοι κινούμενοι από θαυμασμό προς τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων και τα ιδεώδη της ελληνικής επανάστασης κατά της οθωμανικής κυριαρχίας, συνέδραμαν τους Έλληνες συμμετέχοντας σε πολεμικές επιχειρήσεις των είτε με χρήματα είτε με τη δημιουργία έργων και καλλιτεχνημάτων που σκοπό είχαν την προβολή της προσπάθειας των Ελλήνων στο εξωτερικό, προκειμένου, έτσι, να αποσπάσουν τη διεθνή συμπαράσταση, το κίνημα «είμαστε όλοι Έλληνες» εκφράζει απλώς τον οίκτο των μελών του απέναντι σε μια δοκιμαζόμενη κοινωνία αδυνατίζοντάς της έτσι -αν όχι εξαφανίζοντάς της, τελικά- τα εναπομείναντα αποθέματα αντίστασης στη θύελλα που τη σαρώνει. Γιατί δεν υπάρχει χειρότερο συναίσθημα στην προσπάθειά σου να σταθείς στα πόδια σου από το να σε κάνουν να νιώθεις ότι είσαι για λύπηση.

ΠΕΡΑ δε από τον οίκτο που με την εκφορά του αφήνει να αναδύεται, το σύνθημα «είμαστε όλοι Έλληνες», με τον ισοπεδωτικό τρόπο διατύπωσής του, ότι όλοι είμαστε ένα, περικλείει τον κίνδυνο να χάσουμε εκείνο που μας ξεχωρίζει από τους άλλους -την ίδια την ψυχή μας. Όσο απαράδεκτο είναι να νομίζεις ότι ανήκεις σε έναν λαό που ξεχωρίζει κατά την ανωτερότητά του από τους άλλους λαούς, εξίσου επικίνδυνο είναι, έχοντας αδιαφορήσει για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σου, να αφεθείς, χωρίς ψυχή, να χαθείς μέσα στον χυλό της ολότητας.

ΑΣ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ: μόνοι μας οφείλομε να βρούμε την δύναμη να αντισταθούμε στις επιθέσεις που δεχόμαστε από το ποικιλόμορφο πλήθος που μας περιβάλλει -εταίρους, ανταγωνιστές, υποκριτές, επιβουλείς, συναλλάκτες, και δεν συμμαζεύεται.

* Ο Θεοδόσης Πελεγρίνης είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών